Ίδρυμα Πέτρου & Μαρίκας Κυδωνιέως: Παρουσίαση συνέντευξης τύπου

Με μεγάλη επιτυχία και υψηλή συμμετοχή πραγματοποιήθηκε χθες το μεσημέρι η διαδικτυακή συνέντευξη τύπου του Ιδρύματος Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως στην Άνδρο, όπου παρουσιάστηκε η φετινή έκθεση στο πλαίσιο των 28ων Πλόων 2022, με τίτλο «Το Πέρασμα» εμπνευσμένη από την επέτειο των 100 χρόνων της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Την έκθεση παρουσίασαν ο νέος πρόεδρος του Ιδρύματος Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως κ. Δημήτριος Σιγάλας, χαιρετισμό απηύθυνε εκ μέρους του Δήμου Άνδρου ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού κ. Δημήτριος Γιαννίσης, ο οποίος ονόμασε το Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως διαρκή φάρο πολιτισμού, ενώ εμπεριστατωμένη και ουσιαστική ανάλυση των έργων και των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση έκανε η Ιστορικός Τέχνης και Θεωρίας του Πολιτισμού κ. Αθηνά Σχινά, η οποία είχε την ιδέα, το σκεπτικό, την επιμέλεια της έκθεσης και του καταλόγου και επέλεξε τα έργα και τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν.

Όλοι οι ομιλητές έκαναν μνεία στον αδόκητο και ξαφνικό χαμό του προηγούμενου προέδρου του Ιδρύματος τον Φεβρουάριο του 2022, Νίκου Σιγάλα, στον οποίο είναι αφιερωμένη η φετινή έκθεση.

—Η έκθεση εγκαινιάζεται το Σάββατο 30 Ιουλίου και θα διαρκέσει ως τις 2 Οκτωβρίου 2022.

Λόγος νέου Προέδρου κ. Δημητρίου Σιγάλα
Καλημέρα σας,
Σας καλωσορίζουμε όπως κάθε χρόνο, εδώ και 28 χρόνια, παρουσιάζοντας σας την εικαστική έκθεση του θεσμού ΠΛΟΕΣ που με χαρά φιλοξενούμε στους δύο ορόφους του κτηρίου του Ιδρύματος Π. και Μ. Κυδωνιέως.
Πριν ωστόσο προχωρήσω θα ήθελα να επισημάνω την δύσκολη περίοδο που μόλις διανύσαμε καθώς ο περασμένος Φεβρουάριος, εντελώς αναπάντεχα, επισκιάστηκε από τον αδόκητο θάνατο του πρώην προέδρου του Διοικητικού
μας Συμβουλίου και αγαπητού μου εξαδέλφου Νίκου Σιγάλα, στην μνήμη του οποίου αποφασίστηκε να αφιερωθεί τιμητικά η φετινή μας αυτή πολιτισμική εκδήλωση.

Με πολλή μεγάλη θλίψη για την εν λόγω απώλεια αλλά κυρίως με την δέουσα συναίσθηση του καθήκοντος που μου αναλογεί αναλαμβάνω την νέα αυτή θέση ευθύνης, συνεχίζοντας το έργο των τριών σχεδόν δεκαετιών που πέρασαν, κατά την διάρκεια των οποίων, όπως αποδείχτηκε εκ των πραγμάτων, το Ίδρυμα Π. και Μ. Κυδωνιέως συνέβαλε στην ανάδειξη και στην πολιτισμική αναβάθμιση της Άνδρου, τόσο σε τοπικό επίπεδο, όσο και πέρα από τα σύνορα της χώρας μας. Εφέτος ολοκληρώνονται 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή.

Είναι ένα μεγίστης σημασίας γεγονός, που το Ίδρυμά μας δεν θα μπορούσε να παραβλέψει. Μέσα από την εικαστική έκθεση που σας παρουσιάζουμε, αφενός τιμώνται εμμέσως τα εκατοντάδες χιλιάδες θύματα των Μικρασιατών και των θυσιασθέντων Ποντίων, αλλά και οι πολλοί περισσότεροι ομογενείς μας, οι ξεριζωμένοι από τις πατρογονικές τους εστίες. Αφετέρου στην εκατονταετηρίδα που μεσολάβησε και από το αποτέλεσμα αυτής της καταστροφής πολλά άλλαξαν από τον ερχομό των προσφύγων, καθώς εκείνοι ήταν που γονιμοποίησαν ποικιλοτρόπως τον εθνικό κορμό. Η έκθεση ωστόσο δεν περιορίζεται σε αυτήν την πραγματικότητα. Ο τίτλος της είναι «Το Πέρασμα» και αυτό αφορά κάθε είδους πραγματικού, συμβολικού και αλληγορικού περάσματος στη ζωή.

Παρουσίαση της έκθεσης από την Ιστορικό Τέχνης
και Θεωρίας του Πολιτισμού κ. Αθηνά Σχινά:

Στην αρχή της παρουσίασης η κ. Αθηνά Σχινά ευχαρίστησε το Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως και τον νέο πρόεδρο του κ. Δημήτριο Σιγάλα, καθώς και όλους τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες που την εμπιστεύθηκαν για άλλη μια φορά. Όπως σημείωσε:
«Ένα Ίδρυμα, όπως το Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως που παρακολουθεί τα τεκταινόμενα της ζωής, δεν μπορεί να παρακάμψει ένα τόσο σημαντικό γεγονός, όπως είναι η επέτειος από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ήθελα να στρέψω τα φώτα της προσοχής σ αυτές τις μνήμες. Θεωρώ ότι οι ιστορικοί πρέπει να ερευνούν τις πήγες, αλλά οι καλλιτέχνες πρέπει να αναζητούν τις πηγές, αλλά να μπορούν να διαμορφώνουν τα ερμηνευτικά κλειδιά μέσα από την εποχή μας, για να συγκινούν τους σημερινούς ανθρώπους. Οι θεατές είναι σύγχρονοι. Δεν έχουν βιώματα άμεσα. Και αυτό είναι μια δυσκολία. Καλείται ο καλλιτέχνης να μεταφέρει όχι μόνο αισθήσεις αλλά τα κλειδιά, ώστε να παρακινηθεί ο θεατής να αναζητήσει και να διερευνήσει το υπόστρωμα της παράδοσης του και τους ορίζοντες που ανοίγει. Έτσι ο καλλιτέχνης επωμίζεται έναν πολύ σημαντικό ρόλο.

Ποτέ δεν πηγαίνω στα εργαστήρια για να κάνω παραγγελία σε θέματα, που αποφασίζω να στρέψω την προσοχή των θεατών μέσω μιας έκθεσης. Ποτέ δεν θεωρώ τους καλλιτέχνες παραγγελιοδότες ή αποδοχείς προτάσεων. Δουλειά του επιμελητή είναι να επιλέξει ποια έργα θα μπορούσαν να έχουν μια απάντηση, έναν ρόλο, μια θέση μέσα στο σκεπτικό της έκθεσης.

Οι είκοσι καλλιτέχνες που συμμετέχουν σ αυτή την έκθεση παρουσιάζουν έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, ψηφιδωτού, εγκαταστάσεων και ποικίλλων άλλων τρόπων και υλικών, προκειμένου απ όλες τις πλευρές να δώσουν το απόσταγμα μιας ευαισθησίας που αφορά μια πραγματικότητα, όχι τόσο εκείνων των τραγικών ημερών, όσο του Περάσματος. Σκέφτηκα ότι είναι πιο σημαντικό το Πέρασμα της μιας όχθης στην άλλη. Το πως ήρθαν κατατρεγμένοι αυτοί οι άνθρωποι, γύρω στις 1,5 εκατομμύριο συνολικά σε μια Ελλάδα των έξι εκατομμυρίων τότε. Καταλαβαίνετε αυτή τη μίξη, τον διάλογο, την επαφή που είχαν οι άνθρωποι που είχαν ζήσει σε διαφορετικά χώματα, με διαφορετικούς ορίζοντες και αντιλήψεις, οι οποίοι ήρθαν και εμβολίασαν το ελλαδικό σώμα. Πόσο συνέβαλαν στην εθνική μας ενότητα, γιατί έφεραν ήθη, έθιμα, τραγούδια, πολιτισμό, τρόπους, συμπεριφορές. Κυρίως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή μπορούμε να πούμε ότι όλα τα γεγονότα επηρέασαν ώστε να διαμορφωθεί η γενιά του 30.

Η έκθεση επικεντρώνεται ακριβώς σε αυτό το Πέρασμα από τη μια όχθη στην άλλη. Ποτέ δεν καθηλώνω τα θέματα σε μια διάσταση. Το Πέρασμα είναι με όλες τις έννοιες και όλους τους τρόπους. Από τη ζωή στον θάνατο, από τον θάνατο στη ζωή, από το παρελθόν στο παρών και αντίστροφα. Είναι μια χωροχρονική διασταύρωση που πάντα μας τροφοδοτεί.»

Στη συνέχεια η κ. Αθηνά Σχινά, αναφέρθηκε ξεχωριστά σε κάθε καλλιτέχνη, παρουσιάζοντας τα έργα και τη συμμετοχή τους στην έκθεση, χωρίς να ακολουθεί αλφαβητική σειρά, καθώς αυτού του είδους η «ταξινόμηση», θα κατέστρεφε τον αφηγηματικό συνειρμό.

«Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν τον Βλάση Αγτζίδη ως ερευνητή, ιστορικό και συγγραφέα. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν, ότι εκτός των άλλων, είναι και ζωγράφος, έχοντας δημιουργήσει εδώ και χρόνια, μια σειρά εικαστικών έργων. Τα παρουσιαζόμενα εδώ έργα της ζωγραφικής του, αφορούν κατά κύριο λόγο την Μικρασιατική Καταστροφή, εστιαζόμενα σε εκείνην της Σμύρνης. Στο κυρίως θέμα παρατηρεί κανείς εικαστικά επεξεργασμένη φωτογραφία, στην οποία συνδυάζεται η εξπρεσσιονιστικά αφαιρετική χειρονομία με στοιχεία ενός συμβολιστικού υπερρεαλισμού.

Ο ζωγράφος και συγγραφέας Βαγγέλης Παππάς παρουσιάζει μια σειρά από 14 ολόσωμες γυναικείες φιγούρες που υποδέχονται στον χώρο της έκθεσης τον θεατή, διαμορφώνοντας ένα εικαστικό «περιβάλλον». Οι γυναικείες αυτές φιγούρες, στον τύπο μιας θεατρικής αυλαίας, είναι συνήθως καθισμένες σαν να βρίσκονται στον αυλόγυρο ενός σπιτιού, προσωποποιώντας και συμβολίζοντας τις διάφορες περιοχές της Μικρασίας (π.χ. Λυκία, Παφλαγονία, Αιολίδα κ.λ.π.).

Την δική του έμπνευση, ο Χρήστος Αντωναρόπουλος την αντλεί, τόσο από την αρχαιότητα, όσο κι από την καθημερινότητα εκείνων των δυστοπικών ημερών της αλλοτινής προσφυγιάς των ομογενών.

Η Κλειώ και η Ντίνα Μπολιεράκη, σε αυτήν την παρουσίαση λειτουργούν συμπληρωματικά μέσα από τα έργα τους. Η Ντίνα, μέσα από τα ψηφιδωτά γλυπτά της, κάνει αναφορά στην ίδια την έννοια του «Αφηγητή», με επικέντρωση στον διαμεσολαβητικό ρόλο και στην μεταφορική ή μετωνυμική λειτουργία του. Η Κλειώ από την άλλη πλευρά, χρησιμοποιεί την γεωμετρική αφαίρεση ή μάλλον ξεκινά από αυτήν, αφενός για να μνημειώσει την δραματικότητα του στιγμιαίου γεγονότος, αφετέρου για να υποδηλώσει κυρίως και καθολικότερα τις έννοιες του «περάσματος».

Η Κική Περιβολάρη (KiKi) έχει αντικαταστήσει το πινέλο και τα ανάλογα χρώματα της ζωγραφικής με το ψαλίδι και τα χαρτιά. Διαφόρων ποιοτήτων και ποικιλιών χαρτιά, τα οποία κόβει σε λωρίδες ή σχηματισμούς που την εξυπηρετούν αναλόγως, στα γλυπτοζωγραφικά της έργα.

Αναφερόμενος κανείς στα έργα του Γιάννη Κυριακίδη, πρέπει να έχει υπόψη του πως πρόκειται ανεπιφύλακτα για έναν πρώτης γραμμής ζωγράφο και κυρίως χαράκτη, που έχει βραβευθεί επανειλημμένα με διεθνείς διακρίσεις. Ο δημιουργός αυτός προέρχεται από τον απόδημο Ελληνισμό και η ζωή του περιλαμβάνει πολλές περιπέτειες, που δεν τον έκαναν ωστόσο να μετριάσει την μακροχρόνια αφοσίωσή του στην τέχνη. Στα έργα του που διακρίνονται για τις αλληγορίες τους, όπως επίσης για την πηγαία φαντασία και τον λυρισμό τους, διαπλέκονται αφενός αρχαιοελληνικά μυθολογικά μοτίβα με την ιστορία, αφετέρου αρχέτυπα με διαχρονικά όνειρα, μέσα από ένα παρελθόν που αποκαθηλώνει, χωρίς να εξωραϊζει, την καθημερινότητα.

Η Έφη Φουρίκη στην εικαστική της σύνθεση, επιλέγει, ανά στάδια επεξεργάζεται κι αποτυπώνει ένα αρχειακό φωτογραφικό μοτίβο από την πυρκαγιά της Σμύρνης, γεφυρώνοντας την δραματικότητα εκείνων των ημερών, όπως τις ανακράτησε και τις μεταστοιχείωσε η μνήμη των προσφύγων, αλλά και η φύση της ζωής στις απέναντι όχθες που ήρθαν εκείνοι κι εγκαταστάθηκαν.

Ο Βλάσης Κότιος στο δικό του ζωγραφικό έργο παρουσιάζει, μέσα από έναν ιχνοθετούμενο κι επαμφοτερίζοντα σχεδιασμό ένα είδος αυλαίας. Στην οπτική αυτή αυλαία συνυπάρχουν προσβάσεις διαφόρων προοπτικών προσεγγίσεων, που αποκαλύπτουν εντέλει την συνθετότητα και την αινιγματικότητα ενός «τοπίου».

Ο Γιώργος Σαλταφέρος στα ζωγραφικά έργα του, θεματικά παραπέμπει στην φύση, (στις στεριές, στα αλώνια, στις ξερολιθιές, στις θάλασσες και στα ύδατα των ποταμών) με βάση κάποιες όψεις τους με τις οποίες ενδόμυχα συνομιλεί.

Ο Γιάννης Μακρίδης δημιουργεί σκοτεινά κυρίως τοπία με ασπροσκιές φωταύγειας και προπαντός με αυτοαναφορικότητα. Φαντάζουν τοπία καταστροφής, που καθένα από αυτά έχει και διαφορετικό -ως προς την προσβασιμότητα του θεατή- οπτικό ορίζοντα. Τοπία του βλέμματος, της ενόρασης, της συνείδησης και της μνήμης, (ατομικής και συλλογικής, στα σημεία που αυτές διαπλέκονται). Πρόκειται για τοπία μιας μεταφυσικής υπόθεσης, που εμπεριέχουν ωστόσο ένα αδυσώπητο τέλος (μέσα από νέφη καπνών και φωτιές, οι οποίες δεν έχουν ακόμη σβήσει).

Πηλός (με διάφορες μεθόδους χρωματισμών και αναγωγικού ψησίματος) είναι το υλικό που με περισσή ευαισθησία και δεξιότητες χρησιμοποιεί ο Νίκος Σκλαβενίτης στις δικές του ευφάνταστες φόρμες των κεραμικών γλυπτών του, με τα οποία διαμορφώνει περιβαλλοντικές «εγκαταστάσεις».

Τα ζωγραφικά έργα του Γιώργου Σταματάκη, έχουν επίσης διαμορφωθεί με βάση την ευαισθητοποίησή του ως προς το περιβάλλον. Μέσα από την εναργή του οικολογική συνείδηση, τα έργα του εκφράζουν, ως πρωτοβάθμια κι ενδογενή τους αναγκαιότητα, τον ρυθμό.

Ο Γιάννης Αδαμάκος, στην σειρά των ασπρόμαυρων έργων του με τους γραφίτες, το φως προηγείται του σκότους, σαν τον χαμένο Παράδεισο ή το Πλατωνικό Σπήλαιο.

Ο ζωγράφος Γιάννης Αριστοτέλους (Κυπριακής καταγωγής) είναι ακτιβιστής καλλιτέχνης, που έχει σπουδάσει, ζει κι εργάζεται στο εξωτερικό. Στα μεγάλων διαστάσεων έργα του, μεγιστοποιεί ελάσσονες λειτουργίες της φύσης, συνδέοντας την με τον άνθρωπο, μέσα από την διαλεκτική σχέση του μικρόκοσμου με την μεγακλίμακα.
Από τα ζωγραφικά και σχεδιαστικά έργα του Βαγγέλη Γκόκα, επέλεξα -για την συγκεκριμένη εδώ έκθεση- λίγα από εκείνα που δεν εμφανίζουν φιγούρες, εκτός από το μοναδικής λιτότητας, περιεκτικής απλότητας και τρυφερότητας εκείνο «χέρι» του (πιθανόν κάποιου ζωγράφου ή του ίδιου του καλλιτέχνη) που κυνηγά να εκφράσει το ανείπωτο ή την σιωπή των πραγμάτων μέσα από την «ελα φρότητα του είναι». ΟΒ. Γ. μας αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε και συναναστρεφόμαστε την εικόνα, στον ναρκισσευτικό μας κόσμο.

Η Θάλεια Χιώτη ως υλικό της χρησιμοποιεί, (στην θέση της αφηγηματικής «πλοκής») το ίδιο το πλεκτό, σαν έννοια, επιτελεστικό μέσον και εμπράγματο αποτέλεσμα.
Στα δικά της έργα η Ελένη Ζούνη αποποιείται την εικόνα, προκρίνοντας την μεταστοιχείωσή της σε γραμματομορφές και ιχνηλασίες, όχι στο οπτικό πεδίο, αλλά διαμέσου του οπτικού πεδίου, σε ένα χώρο «πρωτογενη», χωρίς δηλαδή εξαρτήσεις και καθηλωτικούς ερμηνευτικούς προσδιορισμούς.

Δεν άφησα τυχαία στο τέλος τα έργα της Μαριάννας Στραπατσάκη. Ο λόγος είναι γιατί πιστεύω πως στα έργα (από ανοξείδωτη λαμαρίνα, που έχει επιζωγραφίσει) με τα οποία άλλωστε εδώ συμμετέχει, συγκεντρώνονται, σε γενικές γραμμές, αφενός αρκετά από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που έχουν στον προβληματισμό τους κι άλλοι συνάδελφοί της, (ο καθένας βέβαια με τον δικό του τρόπο). Αφετέρου, μέσα από την ρευστότητα αυτής καθεαυτής της μορφοποιίας και των παραμορφώσεών της, όπως εμφανίζονταιστις ανοξείδωτες φόρμες της Μ. Σ. (που μεταφέρουν πάνω στις επιφάνειές τους μαζί και τις αντανακλάσεις του περιβάλλοντος χώρου), κατοπτρίζεται κι ο ίδιος ο θεατής. Ο θεατής λειτουργεί ως καταλύτης.»